Serebral Palsi (CP-SP cerebralpaly)
Bedensel Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı
Bireylerde bedensel yetersizlik hayatın her evresinde ortaya çıkabilecek ve çok çeşitli sebeplere dayanan kalıcı hasarlardır. Bedensel yetersizlik bebeğin anne karnındaki gelişimiyle ilgili yaşadığı problemlere bağlı ortaya çıkabildiği gibi, doğum öncesinde, doğum sonrasında, doğum sonrası bebeklik-çocukluk dönemde geçirilen bazı ağır hastalıklar veya herhangi bir hastalığa bağlı olmayan olaylara (trafik kazası, ağır yaralanmalı kazalar, vs.) da bağlı olabilir.
Fizyoterapi ve rehabilitasyona ihtiyaç duyan ve bu alanda destek alan çocuklarda en sık görülen rahatsızlıklar serebral palsi, kas hastalıkları, spina bifida, motor gelişim geriliğine neden olan hastalıklar (down sendromu, otizm, williams sendromu, rett sendromu, prader wili sendromu, çeşitli kromozom anomalileri vb.), doğumsal brakial pleksus felci, SSPE (subakut sklerozan parensefalit), skolyoz şeklindedir. Bu hastalıklarda yaygın olarak bedensel yetersizliğe ek olarak zekai işitme, konuşma ve iç organ yetersizliği tabloları da gözlenmektedir.
Fizyoterapi ve rehabilitasyona başlayacak bireylerin tıbbi teşhisin sonrasında, rahatsızlık öyküsü alınarak mevcut durumda yapabildikleri öğrenilir. Ailenin beklentileri de öğrenilerek rehabilitasyon sonrasında yapabilecekleri konusunda hedefler belirlenir. Ailenin beklentileri, bireyin yapabileceğinin çok üzerinde ise aileye bu konuda bilgilendirme yapılır ve ulaşılması zor hedefler yerine ulaşılabilir hedefler ile bireyin rehabilitasyona devamlılığı ve kazanımlar elde etmesi sağlanır.
Bedensel yetersizliği olan bireylerin fizyoterapi ve rehabilitasyonundaki ana amaç bireyin mevcut beceri kapasitesinin korunması ve uygulanacak program ile fiziksel kapasitesinin arttırılmasıdır. Uygulama programı kapsamında istemsiz kasılan kasların rahatlatılması, zayıf kasların güçlendirilmesi, eklemlerin hareket kapasitesinin arttılması ve kısıtlılığın azaltılması ve hareketsizliğe bağlı ortaya çıkabilecek eklem deformasyonlarının engellenmesi veya mevcut deformasyonların ilerlemesinin engellenmesi, bireyin motor becerilerinin olabilecek en üst seviyeye çıkarılması hedeflenmektedir. Motor becerileri ve fiziksel yetersizliği üst düzeye çıkarılan bireylerin günlük yaşamda bağımlılığının azaltılması ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Fizyoterapi programı kapsamında bireyin ihtiyacı olabilecek yardımcı ortopedik cihazların (ortez) tespiti fizyoterapistimiz tarafından yapılarak, gerekli hallerde ileri tetkik ve tedavi için fizik tedavi uzmanına yönlendirilmesi yapılır.
Ailelerin fizyoterapi ve rehabilitasyon sürecinde kurumda fizyoterapist tarafından uygulanan programa destek vermesi büyük önem teşkil etmektedir. Fizyoterapistimiz tarafından yapılacak bilgilendirme ve hazırlanacak program doğrultusunda, evde yapılabilecek basit egzersizler ile bireyin gelişim sürecine olumlu katkı sağlanacaktır.
Unutulmamalıdır ki fizyoterapi ve rehabilitasyon bir uzmanlar ile ailelerin iş birliğini gerektiren ve sabır ve fedakarlık gerektiren bir süreçtir. Bireyin fiziksel kapasitesinin arttırılması sonucunda sadece bireyin değil ailenin de yükünü hafifletecektir.
Özel Yaşam Çiçeğim Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezimizde diğer alanlarda olduğu gibi bedensel yetersizliği olan bireyler için, kişiselleştirilmiş rehabilitasyon programları oluşturulmaktadır. Fizyoterapistlerimiz tarafından bireyin mevcut kapasitesi değerlendirildikten sonra uygun bir rehabilitasyon programı hazırlanır. Aileye gerekli bilgilendirmeler yapıldıktan sonra hazırlanan program hem kurumumuzdaki uzmanlar hem de evde aile tarafından uygulanarak, bireyin süreç içinde gelişimi gözlemlenir. Elde edilen kazanımlar doğrultusunda belirli periyotlar ile programlar yeniden düzenlenerek kazanımların süreklilik kazanması hedeflenmektedir.
Merkezimizde bulunan fizyoterapi ve rehabilitasyon alanımızda bulundurduğumuz tıbbi ekipmanlar ile farklı ihtiyaçlara yönelik rehabilitasyon programları oluşturuyoruz. Bobath yatağı egzersizleri, yürüme bandı ve tırmanma bandı egzersizleri, oyun terapisi, duyu bütünleme terapatik masaj, motor becerileri egzersizleri, yutma ve oromotor çalışmaları ile bireylerin fiziksel kapasitesinin arttırılması yönünde programlar uyguluyoruz.
Merkezimizde rehabilitasyon çalışmaları yürüttüğümüz başlıca tanı grupları;
Serebral palsili bireylerin fizik tedavi ve rehabilitasyon programları yaş ve hastanın fiziksel kapasitesine göre belirlenmektedir. Uygulanan programın başarılı olabilmesi için erken teşhis ve tedavi çok önemlidir. Serebral palsi de ana amaç postür bozukluklarının ve paternlerin düzeltilmesi, bu bozukluklara bağlı olarak gelişebilecek deformasyonların önlenmesi ve motor becerilerin iyileştirilip güçlendirilerek mobilizasyon, yürüme eğitimi, üst beden uzuvlarının kullanımının arttırılmasıdır.
Down sendromlu bireylerin motor gelişimini etkileyen iki ana problemden söz etmek mümkündür. Bunlardan ilki kas tonusunun düşük olmasıdır yani kaslar kullanılmadığı zaman gevşek ve yumuşaktır. Diğer problem ise eklem bağlarında gevşekliktir; eklem hareketleri normal sınırının ötesine geçer ve yaralanmalara neden olur. Genetik olarak gelen bu iki özellik, her bireyde farklı oranda kendini göstermektedir. Down sendromlu bireylerde gözlemlenen bu kas ve eklem problemleri nedeniyle güçsüzlük ve hareket kısıtlılıkları tabloları ortaya çıkar. Akranlarına kıyasla daha az oturma, emekleme, yürüme gibi bedensel fonksiyonlarda gecikmeli gelişim göstermektedir.
Her ne kadar akranlarına kıyasla geç olsa da down sendromlu çocuklar mutlaka yürümeyi öğrenirler. Down sendromlu çocuklarda gelişim yavaştır, çok az sayıda çocuk normal çocuklarla eşit gelişim gösterir. Çocuklar gelişimleri esnasında sendroma özgü ve karakteristik duruşlar geliştirir. Oturma esnasında yığılma, geniş bir alanda oturup ellerden destek alma, bacakları normalden fazla açarak pozisyon değiştirme, ayakta duruş esnasında dizlerin kitlenmesi, yürüyüşte küçük adıma rağmen bacakları çok açarak yürüme gibi sendroma özgü hareketler yaygındır. Çocukların denge ve refleksleri zayıf, hareketliliği sınırlıdır.
Özel eğitim ve rehabilitasyona başlayacak fiziksel yetersizliği olan bireyler için dikkat ettiğimiz hususlar;
- Herşeyden önce bireyin genel durumu ve kapasitesi sağlık kontrolü ile belirlenerek, raporu kurumumuzdaki uzmanlar tarafından incelenir.
- Raporda belirtilen hususlar dikkate alınarak kişiye özel bir program belirlenir ve hedefler konulur. Bu hedeflere ulaşmak için aile ile bilgilendirme toplantısı yapılır.
- Uygulanacak programdaki egzersizlerin tamamı fizyoterapistimiz tarafından değerlendirilerek uygulamaya alınır. Zorlayıcı veya basit kalan egzersizler gerekirse revize edilerek değiştirilir.
- Programın öncelikli amacı ana kas grubunu güçlendirmektir. Ana kas gelişimine göre minör kasların geliştirilmesi için program uygulanır.
- Programın birey tarafından da kabullenilmesi için ilk aşamada hareketler oyun terapisi şeklindedir. Bireyin katılım göstermesi ile daha kurallı ve zorlayıcı terapatik egzersizlere geçilir.
- Egzersizlerde gelişim lineer takip edilir; basitten zora, 2 boyutludan 3 boyutluya veya baş egzersizlerinden uzuv egzersizlerine doğru ilerlenir. Motor gelişim ve denge sağlandıkça sırasıyla oturma, yürüme ve koşma egzersizlerine geçilir.
- Egzersizlerde basit kazanımlar ile bireyin motive edilmesi çok önemlidir. Hareketin tamamlanması ile “aferin, çok güzel, böyle devam vb.” sözlerle birey ödüllendirilmektedir. Yine beden dili kullanarak, mimik ve jestlerle çocuk ödüllendirilir.
- Çocukların anlamakta zorlanacağı, karmaşık komutlar içeren egzersizlerden kaçınılır.